Czasownik modalny can. Can/Could/Be able to. Can - Informacje gramatyczne. Can - Zdolność. Can - Możliwość i Prawdopodobieństwo. Can - Użycie interpersonalne. Can - Zmysły.

Can Could Be Able to Informacje gramatyczne

Kiedy używamy w języku angielskim czasowników modalnych can i could musimy pamiętać o następujących zasadach gramatycznych:

Czasowniki modalne can i could nie przyjmują nigdy końcówki -s w 3 osobie liczby pojedynczej:
He can help you. Może ci pomóc

- nie mówimy, nie piszemy: He cans.

Kiedy tworzymy pytania i przeczenia z czasownikiem modalnym can/could nie używamy operatora do:
Can you drive a car? Czy potrafisz prowadzić samochód?

- nie mówimy: Do you can.

They couldn't say that. Nie mogli tego powiedzieć.

- nie mówimy: They don't shouldn't.

Po czasownikach modalnych can i could używamy czasownika właściwego w bezokoliczniku bez słowa to (tzw. bare infinitive). Możliwe jest też użycie progressive infinitive, perfect infinitive lub passive infinitive:

I must be there on time. Muszę być tam na czas.

- nie mówimy, nie piszemy: I must to be there.

She can still be working tomorrow. Jutro wciąż może pracować. - progressive infinitive
I could have saved her life. Mogłem uratować jej życie. - perfect infinitive
This message can be understood easily. Wiadomość można łatwo zrozumieć. - passive infinitive

Czasowniki modalne can i could nie występują w bezokoliczniku ani nie posiadają form progressive i past participle (to can, caning, caned, nie istnieją). Z powodu braku wymienionych wyżej form czasowniki modalne can i could są czasem zastępowane innymi wyrażeniami (jak np. be able to).

Czasownik could jest czasami używany jako przeszła forma czasownika can. Może być on jednak używany również jako mniej określona lub warunkowa forma can odnosząca się do teraźniejszości lub przyszłości.

Pewne wyrażenia dotyczące przeszłości mogą wykorzystywać czasownik modalny, po którym następuje perfect infinitive (czyli modal verb + have + past participle):
You could have told me his name. Mogłeś mi powiedzieć jak ma na imię.
He could have been right. Mógł mieć rację.

Can ma dwie wymowy w języku angielskim, mocną i słabą . Could podobnie ma wymowę mocną i słabą .(Patrz wymowa)

W większości przypadków używa się wymowy słabej. Skróconą formą przeczącą can jest can't . Skróconą formą could jest couldn't. Forma przecząca cannot zazwyczaj jest zapisywana łącznie.

Can Could Be Able to - zdolność ability

Teraźniejszość

Can używamy do wyrażenia teraźniejszości lub ogólnej zdolności do robienia czegoś.

Look! She can do it! Spójrz! Ona potrafi zrobić to!

I can drive a car, but I can't drive a truck. Umiem prowadzić samochód, ale nie umiem prowadzić ciężarówki.

Przyszłość

Kiedy mówimy o zdolności zrobienia czegoś w przyszłosci używamy wtedy frazy will be able to zamiast can.

Jednak kiedy podejmujemy w teraźniejszości decyzje związane z przyszłością stosujemy czasownik can.

I will be able to use a computer by the end of the year. Do końca roku będę potrafił obsługiwać komputer.

People will be able to travel freely across the space one day. Pewnego dnia ludzie będą potrafili swobodnie podróżować w przestrzeni kosmicznej.

Can I see you tomorrow? Czy możemy spotkać się jutro?

Can you come to a meeting on Friday? Czy możesz przyjść na spotkanie w piątek?

Przeszłość

Czasownika modalnego could używamy do opisywania ogólnej zdolności zrobienia czegoś w przeszłości, czyli czegoś, co potrafiliśmy zrobić zawsze, w każdej chwili przeszłości, kiedy tylko chcieliśmy. Użycie formy was/were able to lub słów takich jak managed lub succeded (in doing sth)

managed - forma przeszła od manage - zarządzać, poradzić sobie, dawać sobie radę (z):

I don't know how we'll manage now date Keith's lost his job.

He could speak fluent English when he was five. On potrafił płynnie mówić po angielsku już kiedy miał 5 lat.

My grandfather could play chess very well. Mój dziadek potrafił świetnie grać w szachy.

How much money were you able to earn? Ile pieniędzy udało ci się zarobić? (jednorazowe wydarzenie)

I managed to complete this letter. Udało mi się skończyć ten list. (ten jeden list)

We succeeded in getting to the top. Udało nam się dotrzeć na szczyt.

Could w jednorazowych wydarzeniach przeszłych

W niektórych sytuacjach możliwe jest użycie czasownika modalnego could do wyrażenia jednorazowej zdolności zrobienia czegoś w przeszłości. Ma to miejsce w przypadku takich czasowników jak see, hear, taste, feel, smell, understand, remember oraz guess. Ma to również miejsce w zdaniach podrzędnych oraz w przeczeniach i zdaniach ze słowami ograniczającymi takimi jak only czy hardly.

I could smell the scent of the sea. Mogłem poczuć zapach morza.
I could understand all the instructions. Potrafiłem zrozumieć wszystkie polecenia.
I am so happy that you could come. Bardzo się cieszę, że mogłeś przyjść. (zdanie podrzędne)
I was able to find the chest but I couldn't open it. Udało mi się znaleźć skrzynię ale nie potrafiłem jej otworzyć. (przeczenie)
She could only get the cheapest tickets. Udało się jej dostać tylko najtańsze bilety. (słowo ograniczające only)
He could hardy believe what he heard. Ledwo mógł uwierzyć w to, co usłyszał. (słowo ograniczające hardly)

Could w zdaniach warunkowych

Czasownika could używamy w zdaniach warunkowych w znaczeniu :byłby zdolny do czegoś. Może być również stosowane do krytykowania kogoś za nie zrobienie czegoś.

You could do better during the exam if you spent some time learning. Gdybyś poświęcił trochę czasu nauce to lepiej ci pójdzie na egzaminie.
You could ask me before you take my things. Mogłbyś się pytać zanim zabierzesz moje rzeczy. (krytyka czyjegoś zachowania)

Could w mowie zależnej

Could używamy w mowie zależnej, kiedy relacjonujemy zdania z przeszłości, w których użyty był czasownik modalny can.

Can you bring it tomorrow? Czy możesz to przynieść jutro?
He asked if I could bring it tomorrow. Zapytał czy mogę to przynieść jutro.
I can solve this riddle. Potrafię rozwiązać tę zagadkę.
He said that he could solve this riddle. Powiedział, że potrafi rozwiązać tę zagadkę.

Strona bierna

W stronie biernej z passive infinitive używamy zawsze czasownika modalnego can. Forma be able to jest w takim wypadku nieprawidłowa.

This device can be controlled by two persons. To urządzenie mogą obsługiwać dwie osoby.

A zdanie : This device is able to be controlled. - jest nieprawidłowe.
Oil can be found in Iraq. W Iraku można znaleźć ropę.

Could have

Struktura could have + past participle używana jest, kiedy mówimy o niezaistniałej przeszłości, czyli kiedy ktoś był w stanie coś zrobić, ale tego nie zrobił. Struktura ta może być używana do krytykowania kogoś za nie zrobienie czegoś. W niektórych przypadkach struktura could have może oznaczać to samo co would have been able w trzecim okresie warunkowym. Kiedy struktura could have pojawia się w przeczeniach oznacza ona, że ktoś nie był w stanie czegoś zrobić nieważne jak bardzo by się starał.

I could have chosen bought any car I liked. Mogłem kupić każdy samochód. (ale tego nie zrobiłem)
I was so happy that I could have kissed her. Byłem tak szczęśliwy, że mogłbym ją pocałować.
You could have closed the window when you left. Mogłeś zamknąć okno, kiedy wyszedłeś. (krytyka za niezrobienie czegoś)
If I hadn't been sick I could have beaten him. Mogłem go pokonać gdybym nie był chory. (trzeci okres warunkowy)
I couldn't have beaten him, so I resigned. Nie mogłem go pokonać, więc się poddałem. (nieważne co bym zrobił, i tak bym go nie pokonał)
I couldn't have done it better, it was perfect! Nie mogłem tego zrobić lepiej, było idealne!

Speak i Play

Kiedy mówimy o umiejętności mówienia w jakimś języku lub grania na instrumencie czy w różnego rodzaju gry często opuszczamy czasownik modalny can.

She speaks Japanese. = She can speak Japanese. Ona mówi po japońsku.
Do you play the violin? = Can you play the violin? Czy umiesz grać na skrzypcach?



Can i Could - możliwość i prawdopodobieństwo


Czasownika modalnego can używamy do mówienia o teoretycznych i raczej ogólnych możliwościach zaistnienia czegoś. Nie stosujemy go raczej, gdy mówimy o tym jak prawdopodobne jest to czy coś się stanie lub czy coś jest w danej chwili prawdziwe (używamy wtedy czasowników modalnych may I might lub could).

Teoretyczna i ogólna możliwość

Kiedy mówimy o tym czy dane wydarzenia są możliwe teoretycznie bądź ogólnie możliwe używamy czasownika modalnego can. Kiedy mówimy o przeszłych możliwościach wystąpienia czegoś używamy czasownika could. Przy przewidywaniu nastąpienia czegoś w przyszłości stosujemy formy will be possible lub will be able. Czasowników can i could używamy też często by powiedzieć, że coś jest lub było typowe lub zdarza się często.

The hole in the roof can be repaired. Dziurę w dachu można naprawić. - jest to możliwe do wykonania
Can my money be transfered to another account? Czy moje pieniądze można przelać na inne konto? - czy istnieje taka możliwość
This movie can be watched by children. Ten fim mogą oglądać dzieci.
He could be wrong. Mógł się mylić. - teoretycznie o przeszłości.
Perhaps it will be possible to do it faster in future. Być może w przyszłości będzie to można zrobić szybciej. - spekulacja o przyszłości
Maybe he will be able to come next year. Może będzie mógł przyjechać za rok.
The winters in Syberia can be deadly. Zima na Syberii może być zabójcza. - coś typowego, powtarzającego się
You could get killed on the street during the war. Podczas wojny mogłeś zostać zabity na ulicy.

Wybór i okazja

Czasownika modalnego can używamy do mówienia o możliwości wyboru, jaką ktoś posiada lub będzie posiadać lub zasugerować coś, kiedy istnieje okazja do zrobienia tego. Czasownik could może być używany w dokładnie ten sam sposób, zwłaszcza, kiedy chcemy brzmieć mniej wiążąco.

We can boil it, we can put into fridge or we can throw it away. Możemy to ugotować, schować do lodówki albo wyrzucić.
We can try asking a policeman for help. Możemy poprosić o pomoc policjanta.
You could have a romantic dinner tomorrow. Możecie jutro zjeść jutro romantyczną kolację.

Przyszła możliwość

W zdaniach mówiących o prawdopodobieństwie zdarzenia (lub nie zdarzenia) się czegoś w przyszłości nie używamy czasownika modalnego can. Zamiast niego używane są czasowniki modalne may i might lub czasownik could, kiedy chcemy podkreślić, że prawdopodobieństwo jest niewielkie.


We may go to London this summer. Latem możemy pojechać do Londynu.

- nie mówimy: We can go to London this summer.
There might be a war in Korea. W Korei może wybuchnąć wojna.

- nie mówimy: There can be a war.
She might be fired soon. Wkrótce może zostać zwolniona.
It could end very bad. Może się to bardzo źle skończyć.
Taxes could rise next year. W przyszłym roku mogą wzrosnąć podatki.

Uwaga: Zawuaż różnicę pomiędzy czasownikami may/might a can/could w zdaniach przeczących.

It may/might be sunny tomorrow. Jutro może być słonecznie. - być może będzie
It can't/couldn't be sunny tomorrow. Jutro nie może być słonecznie. - z pewnością nie będzie

Teraźniejsza możliwość - logiczne przypuszczenie

Czasownika modalnego can możemy używać w zdaniach przeczących i w pytaniach, kiedy rozpatrujemy z logicznego punktu widzenia czy coś jest prawdziwe lub ma w danej chwili miejsce. W zdaniach twierdzących nie używamy can w takim znaczeniu, zamiast tego stosujemy czasowniki could, may lub might. Użycie can w zdaniach twierdzących jest możliwe, kiedy pojawiają się w nim słowa ograniczające takie jak only, hardy, ever.


The phone is ringing. Can it be John? Dzwoni telefon. Czy to może być John? - mamy logiczną podstawę żeby przypuszczać, że to właśnie on, np. miał zadzwonić o tej porze
It can't be John. He's in the hospital. To nie może być John. On jest w szpitalu.
John may/might/could be working hard now. John może teraz ciężko pracować.

- nie mówimy: John can be working.
It can only be my mother at the door. Przy drzwiach to może być tylko moja matka.

Mowa zależna

Czasownik modalny could jest używany w mowie zależnej kiedy relacjonujemy zdanie z przeszłości, w którym pojawił się czasownik can.

You can eat the whole cake. Możesz zjeść całe ciasto.
She said that I could eat the whole cake. Powiedziała, że mogę zjeść całe ciasto.
They can sleep in the living-room or in your bedroom. Mogą spać w salonie albo w twojej sypialni.
He said that they could sleep in the living-room or in my bedroom. Powiedział, że mogą spać w salonie albo w mojej sypialni.

Can have i Could have

Konstrukcji can/could have + past participle używamy do zgadywania bądź spekulaowania na temat tego, co zdarzyło się w przeszłości i czy w ogóle się zdarzyło. Czasownik can występuje tylko w pytaniach i przeczeniach oraz zdaniach zawierających słowa ograniczające takie jak only, hardly lub never. W pozostałych przypadkach stosujemy czasownik could (lub may albo might).

Where can he have gone? Dokąd mógł pójść?
She can't have gone to the pub. Nie mogła pójść do pubu.
She can have only gone to the church. Mogła pójść tylko do kościoła.
They could/may/might have been busy. Mogli być zajęci.
It could/may/might have rained last Saturday. W zeszłą sobotę mogło podać.

Konstrukcja could have jest także używana, gdy mówimy o czymś, co mogło się stać, ale się nie stało. Konstrukcja ta może odnosić się również do sytuacji, które miałyby miejsce w teraźniejszości gdyby coś tego nie uniemożliwiło.

You could have killed yourself! Mogłeś się zabić!
Something terrible could have happended. Mogło się stać coś strasznego.
She coud have been famous now if she had listened to me. Mogłaby być teraz sławna gdyby mnie posłuchała.



Can i Could - użycie interpersonalne


Proszenie o i dawanie pozwolenia

Czasownika modalnego can można używać, aby poprosić o pozwolenie lub pozwolić komuś na zrobienie czegoś, zaś czasownika can't aby zabronić. Czasownik could również może być użyty przy prośbach o pozwolenie, jego użycie jest bardziej formalne i bardziej uprzejme. Could wyraża nasz szacunek do rozmówcy, zatem pojawia się częściej w prośbach o zezwolenie niż w zezwalaniu czegoś.

Can I have a cup of coffe? Czy mogę dostać filiżankę kawy?
Of course you can. Oczywiście, że możesz.
You can leave now. Możesz już iść.
Could you lend me your car? Czy możesz pożyczyć mi swój samochód?
Yes, I can. Tak, mogę.

- forma Yes, I could - wydaje się nienaturalna.

Relacjonowanie pozwoleń

Czasowniki modalne can i could są używane również kiedy mówimy o pozwoleniu lub jego braku, które zostało dane w przeszłości oraz w przypadku rzeczy, które są, lub nie są, dozwolone przez wszelkiego rodzaju prawa i przepisy.

The boss said that I could take a day off. Szef powiedział, że mogę wziąć dzień wolnego.
Can you smoke in here? Czy można tu palić?

Kiedy mówimy o pozwoleniu lub jego braku, które uzyskaliśmy w przeszłości i możemy daną rzecz robić kiedy nam się to podoba (tzw. general permission) używamy wtedy czasownika modalnego could. Jednak kiedy pozwolenie zostało wydane jednorazowo używamy frazy was/were allowed to. Z kolei, kiedy mowa jest o jednorazowym zakazie zrobienia czegoś można użyć czasownika modalnego couldn't.

When I was young I could return home anytime I wanted to. Kiedy byłem młody mogłem wracać do domu tak późno jak tylko chciałem.
When my cousin came I was allowed to return home late. Kiedy przyjechał mój kuzyn pozwolono mi wrócić późno do domu.
Mike couldn't watch TV because he misbehaved. Mike nie mógł oglądać telewizji bo źle się zachował.

Pozwolenia - warunkowe zastosowanie could

Czasownik modalny could może być używany w zdaniach warunkowych, jest wtedy równoważny ze zwrotem would be allowed to czyli z drugim okresem warunkowym. Z kolei konstrukcja could have + past particile jest tożsama z wyrażeniem would have been allowed to czyli z trzecim okresem warunkowym.

If he asked politely he could leave earlier. Jeśli grzecznie zapyta będzie mógł wyjść wcześniej.
I could have won this race if I wanted to. Mogłem wygrać ten wyścig gdybym chciał.

Propozycje i oferty

Czasownika modalnego can używamy, kiedy składamy innym propozycje lub oferty zrobienia czegoś dla nich. Możemy również użyć czasownika could jeśli chcemy żeby propozycja brzmiała mniej wiążąco.

Can I help you with these bags? Czy moge ci pomóc z tymi torbami?
I can make you some tea if you like. Mogę zrobić ci herbaty jeśli chcesz.
If that would help I could fix your komputer. Jeśli to pomoże to mogę naprawić twój komputer.

Prośby, rozkazy i sugestie

Czasowniki modalne can i could mogą być używane w prośbach, rozkazach i sugestiach zrobienia czegoś. Czasownik could jest bardziej uprzejmy i bardziej formalny niż can; jest też mniej zobowiązujący, dlatego często jest używany w sugestiach.

Can you turn the TV on? Czy możesz włączyć telewizor? - prośba
Could you lend me 5$? Czy mógłbyś pożyczyć mi 5$? - prośba, ale bardziej uprzejma
Could you possibly help me with the kids? Czy mógłbyś może pomóc mi przy dzieciach?
You can clean the kitchen now. Możesz teraz wyczyścić kuchnię? - sugestia, a nawet rozkaz

Krytyka

Czasownik modalny could może być stosowany do krytykowania kogoś za coś, czego nie robi lub nie zrobił. Do krytykowania wydarzeń przeszłych używamy konstrukcji could have + past participle.

You could be quiet when you return home late. Mógłbyś zachowywać się ciszej kiedy wracasz późno do domu.
You could have told me that Jane was coming. Mogłeś mi powiedzieć, że Jane przyjeżdża.


Can i Could - informacje dodatkowe


Smell, hear, feel, smell, taste

Kiedy te czasowniki odnoszą się do postrzegania świata za pomocą zmysłów nie używamy ich w formie continuous. W British English stosujemy wtedy zwroty takie jak can see, can hear, etc. W American English popularniejsze jest użycie zwrotów I see, I hear, etc.

I can see Michael going up the stairs. Widzę jak Michael wchodzi po schodach.

- nie mówimy: I'm seeing.
Can you hear some strange noises? Czy słyszysz jakieś dziwne hałasy?
I feel shivers running down my spine. Czuję jak ciarki przechodzą mi po plecach.
I smell something tasty. Czuję zapach czegoś smacznego.

Guess, tell

Czasowniki modalne can i could są często używane w połączeniu z wyrazami guess i tell, oznaczającymi : wiedzieć coś. Can i could nie są z kolei normalnie używane z czasownikiem know.

I could guess what he wanted right away. Od razu wiedziełem, czego chciał.
You can tell he's a foreigner from his accent. Można wywnioskować, że jest obcokrajowcem z jego akcentu.

Can't help

Konstrukcja can't/couldn't help doing something oznacza, że nie możemy powstrzymać zrobienia czegoś nawet jeśli bardzo się staramy lub nie powinniśmy tego nie robić. W American English popularna jest też struktura can't help but + bare infinitive. Jej znaczenie jest dokładnie takie samo.


I tried to quit, but I can't help smoking. Próbowałem rzucić, ale nie mogę sie powstrzymać od palenia.
I'm sorry I interrupted you conversation - I couldn't help it. Przykro mi, że przerwałem waszą rozmową - nic nie mogłem na to poradzić.
I can't help but admit that she was right. Nie mam innego wyjścia jak przyznać, że miała rację.

Podsumowanie